Uloga Bošnjaka u prvom svjetskom ratu je zaista važna. Ne samo za njih nego i za cijelu Evropu. Prvi svjetski rat je prvi veći oružani sukob gdje se skoro cijeli svijet povezao, da je jedan tako mali narod kao što su Bošnjaci dali toliko puno u tom ratu dokazuje, da iako su mali da su itekako značajni.
Ovo je dio bošnjačke historije koju oni moraju da čuvaju a i Austrija kao država se i dan danas sjeća bošnjačkih boraca.
Zahvaljujući ovim borcima Islam je u Austriji kao jedinoj zemlji u Evropskoj uniji već 100 godina priznat i ravnopravan.
Nakon što je 1878. godine Bosna i Hercegovina došla pod upravu Austrougarske monarhije, postepeno je formirano 12 streljačkih bataljona, između 1885. i 1892. godine iz kojih su 1. januara 1894. godine nastale četiri pješadijske regimente:
Prva regimenta – domicil Sarajevo
Druga regimenta – domicil Banjaluka
Treća regimenta – domicil Tuzla
Četvrta regimenta -domicil Mostar
Bosanskohercegovački pješadijski regiment razlikovao se od svih ostalih jedinica austrougarske vojske po svojoj uniformi. Oficirska uniforma se sastojala od svijetloplavog kaputa sa crvenom kragnom i žutim dugmadima, a od 1894. godine na uniformi se nalazio i broj regimente.
Do 1886. godine korištena je repetirajuća puška kalibra 11 mm, dok je puška iz 1890. godine, sistem Mannlicher imala kalibar 8 mm. Šanžer je sadržavo pet metaka sa središnjim paljenjem. Domet tih pušaka iznosio je 2000 m. Pored pušaka u borbi su rado koristili noževe i buzdovane. U borbi prsa u prsa bili su nepobjedivi.
Od svih bosanskohercegovačkih regimenti posebna pažnja se pridaje Drugoj bošnjačkoj regimenti koja je u toku rata dobila 42 zlatne medalje i tako slovila za najodlikovaniju jedinicu u austrougarskoj vojsci. Zlatna medalja je bila najviše odlikovanje u austrougarskoj vojsci.
Odlikovanja i ordenje su inače bili u obliku raznih križeva, dok su odlikovanja dodjeljivana Bošnjacima muslimanima iz poštovanja prema njima bila posebnog oblika. Bošnjačko-muslimanski vojnici zakletvu su davali nad Kur’anom, a svoje mrtve su pokopavali kao šehide. Bošnjaci su u svojim jedinicama imali imame i mujezine koji su kako se spominje i nakon povlaćenja bh. jedinica ostali i pet puta dnevno učili ezane kojima su opominjali Italijane da su još na frontu.
Ova regimenta je pobijedila italijansku armiju u bici na Monte Maletti, koja se odigrala 7. juna 1916. godine između austrougarske vojske i italijanske armije. U ovoj bici poginulo je 208 pripadnika Druge bošnjačke regimente, od toga 202 Bošnjaka, dok je na italijanskoj strani poginulo 2,033 vojnika i oficira. U ovoj regimenti bilo je vojnika koji uopšte nisu nosili puške, nego samo bombe, noževe ili buzdovane.
Danas u Grazu u čast Drugoj bošnjačkoj regimenti postoji jedna spomen ploča, te jedna ulica nosi naziv “Zweierbosniakengasse” (“Ulica Druge Bošnjačke”). Zanimljivo je da su gradske vlasti Bosanske Dubice i Graza ovoj regimenti posvetile srebrnu signalnu trubu za divljenje, zahvalnost i priznanje.
Početkom mjeseca juna, svake godine na vojnom groblju u općini Lebring, pored Graza, u Austriji, obilježava se godišnjica bitke na Monte Meletti u Južnom Tirolu, gdje su ukopani i Bošnjaci iz Druge regimente. Održavanje ove proslave počelo je 1917. godine, godinu dana nakon osvajanja planine Monte Meletta, za koje su najzaslužniji Bošnjaci i održava se sve do danas. Prekid je doživjela samo u toku nacističkog režima.
Posjeta cara Karla Bošnjackim jedinicama
Spomen ploča u čast 2. bh regimentu iz 1996. godine
Spomenik u Logu pod Mangratom
Vojno groblje Lebring
Na ovu temu napisan je veliki broj knjiga. Neke od njih su:
- “Bosniak” (“Bošnjak”) – Hans Fritz
- “Die Bosniaken kommen” (“Bošnjaci dolaze”) – Werner Schachinger
- “Des Kaisers Bosniaken” (“Bosnjaci u carskoj sluzbi”) – Grupa autora
- “Bošnjaki na Soški fronti” (“Bošnjaci na Soškom frontu”) – Ahmed Pašić
- “I Bosniaci sul fronte Italiano” (“Bošnjaci na italijanskom frontu”) – Werner Schachinger
- “Sa Bošnjacima u Svjetskom ratu” – Pero Blašković
- “BH3” – Pero Blašković
Otvoren Platz der Bosniaken / Trg Bošnjaka u Welsu
Dana 29.06.2013. godine svečano otvoren „Trg Bošnjaka“ u Austrijskom gradu Wels, prvi na svijetu koji nosi ovakvo ime. Ovaj trg je priznanje i poštovanje bošnjačkom narodu za sve ono što je preživio u 20. vijeku u Bosni i na Balkanu, ali i sve što je učinio za Austriju kroz povijest.
